De term “totaalvoetbal” viel als eerste in de jaren zeventig en werd geïntroduceerd door wijlen Rinus Michels, die de basis legde voor de grote successen van Ajax in die tijd. Later maakte deze trainer furore met deze speelwijze tijdens het WK in West-Duitsland (1974)
In het hedendaagse voetbal hoor je ineens die term weer voor de dag komen. Het Ajax van Ten Hag werd in de buitenlandse media, na die voorstelling tegen Borussia Dortmund in eigen huis, op deze wijze beschreven. Maar klopt dit wel?
Van de doelman wordt gevraagd om verder uit het doel te keepen. Jan Jongbloed was de verrassende keuze tussen de palen in de jaren zeventig, omdat hij dit kunstje wel beheerste, dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de beste doelman van Nederland op dat moment Jan van Beveren. Dus in die zin klopt dit wel. Ook de backs van toen zorgden veelvuldig voor aanvallende impulsen langs de zijlijn, dus tot zo ver kunnen we nog meegaan in deze materie. Echter bij de centrale verdedigers gaat die vergelijking behoorlijk mank. Zij zijn de cipiers van de verdediging en ondernemen weinig tot geen aanvallende acties. Arie Haan was een libero (laatste man voor de jongeren onder ons) die regelmatig het veld overstak om dan één van zijn befaamde afstandsschoten los te laten. Van origine was Haan echter een middenvelder, die door Michels werd neergezet als ausputzer. Wim Rijsbergen was de sloper van dienst vóór Haan en moest de centrumspits van de tegenstander zien uit te schakelen…
De middenvelders van toen waren meer of min de verbinders tussen verdediging en aanval. Gezegend met een enorm loopvermogen en met een goede eindpass. Denk aan types als Willem van Hanegem en Johan Neeskens. Eerstgenoemde was geen loper, maar eerder een slimme speler die de ballen feilloos op een medespeler kon neerleggen. De tweede was een noeste arbeider en corrigeerde daar waar anderen steken lieten vallen. Zo was het middenveld in balans zoals dat zo mooi heet. Bovendien beschikten deze spelers ook nog eens over scorend vermogen.
De vleugelspitsen van toen stonden aan de krijtlijn en trokken naar binnen als de bal aan de andere kant van het speelveld was óf er kwamen vanuit hun rug mensen op, waardoor zij zich voor het doel konden positioneren. Een linkspoot op links en een rechtspoot op rechts. Zeer taakbewust, want de centrumspits werd bediend door hun voortzettingen. Zelden gingen zij voor eigen succes, maar konden wel hun mannetje uitspelen en prachtig soleren door de vijandige linies. Maar aan meeverdedigen hadden zij een broertje dood…
En toch kon het zijn dat een rechtsachter zomaar ineens linksvoor liep en het gehele elftal zich, uitgezonderd van de doelman, in een voor hen totaal onbekende omgeving begaf. Tactisch briljant gevonden en moeilijk te verdedigen voor een tegenstander, die eigenlijk alleen maar achter de tegenstander moest aanlopen. Maar er zat ook een zwakte in, want als spelers niet in hun sterkte konden komen oogde het heel kwetsbaar. Ieder team heeft pijnpunten en aan de tegenstander van dat moment is het zaak om deze te vinden en uit te buiten. Spelers bleven over het algemeen lang bij hun club, waardoor de trainer de tijd kreeg om zijn systeem erin te slijpen. Tegenwoordig is men zo vertrokken als men enkele euro’s meer kan verdienen en men jaagt korte-termijn-succes na in een wereld vol opportunisme…
In vijftig jaar is er niet zo verschrikkelijk veel veranderd, al moet gezegd worden dat het tempo van nu niet kan worden vergeleken met dat van toen. De veldbezetting lijkt allemaal nog hetzelfde, alleen zijn de taken van de hedendaagse spelers en bijbehorende posities wel tactisch en technisch veel zwaarder gemaakt. Er hangen ook veel meer camera’s dan vroeger, waardoor nu alle “streken” worden geregistreerd en bestraft kunnen worden.
Laat ik dan afsluiten met te zeggen dat het vroeger zo gek nog niet was, maar in de tegenwoordige tijd zou je met dát voetbal niet meer wegkomen. Des te knapper is het te noemen dat deze speelstijl vijftig jaar na dato nog altijd overeind blijft, mits tot in de details uitgewerkt en in de puntjes verzorgd…
